MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - NYMPHAEA STELLATA WILLD. (SÚNG)
SÚNG 睡莲 Shuìlián
Tên khoa học: Nymphaea Stellata Willd. họ Súng (Nymphaeaceae).
Tên khác: Khiếm thực nan 芡实南 Qiànshí nán - Thùy liên 睡莲 Shuìlián (TQ).
Bộ phận dùng: Rễ củ phụ xung quanh rễ cái đã chế biến khô của cây Súng (Radix Nymphaea Stellata).
Đã được ghi vào DĐTQ (1983).
Mô tả: Cây súng sống ở dưới nước, thân rễ ngắn có nhiều củ xung quanh. Lá nổi trên mặt nước, phiến lá hơi tròn, hơi hình tim, cuống lá dài, dính vào chỗ lõm hình tim của phiến lá. Bông mọc riêng lẻ, màu tím, lơ, hoặc trắng, rộng 8-12cm, thường có 4-6 lá đài xanh, 11-14 cánh hoa, gần 40 nhị, với bao phấn có mỏ vàng.
Cây súng mọc hoang ở các ao hồ nước ta, cả ruộng có nước (miền Bắc vùng Yên Mô, Ninh Bình có nhiều).
Thu hái chế biến: Nhổ cây, lấy những rễ củ dưới bùn, rửa sạch, loại bỏ vỏ ngoài, phơi khô là được.
Thuỷ phần dưới 13p.100.
Tỉ lệ nát (qua rây số 37) dưới 30p.100.
Có thể xông hơi đốt lưu huỳnh để chống mọt vì củ có tinh bột. Củ hình trứng nhỏ, đường kính từ 0,6-1,0cm, dài 0,6-1,0cm, một đầu lõm xuống, đầu kia có 3 vết lõm và nông. Mặt ngoài và cắt trong màu trắng ngà, có thể hơi xám, chất cứng giòn.
Thành phần hóa học: Rễ, củ có tinh bột, protid, lipid, các nguyên tố Ca, P, Fe. Cây chứa nuphari (alkaloid).
Công dụng: Theo Đông y, củ súng vị ngọt, tính bình, vào 2 kinh: Tỳ, Thận.
Có tác dụng: bổ thận, sáp (giữ) tinh, giúp tiêu hóa, trừ thấp.
Chữa các bệnh thận hư (suy yếu), tỳ hư, đau lưng, mỏi gối, tiêu chảy, nam giới di tinh, nữ giới bạch đới (ra khí hư).
Liều dùng: 10-20g (sắc, hay tán bột làm thuốc viên).
Lưu ý: Người đại tiện táo bón, bí tiểu tiện, không dùng khiếm thực nam.
Ở Việt Nam còn có cây súng đỏ (Nymphaea rubra Roxb. ex Salisb.) bông đỏ tía. Khiếm thực (Euryale ferox Salisb.) (xem mục riêng).
Bài thuốc: Xem mục khiếm thực.
Bài số 1: Thuốc an thần chữa mất ngủ:
Theo kinh nghiệm dân gian, hoa súng thu hái khi mới nở, dùng tươi hay phơi khô, 15-30g sắc với 200ml nước còn 50ml, uống làm 1 lần trong ngày.
Phối hợp với các vị thuốc khác theo công thức sau:
Hoa súng 15g
Tâm sen 10g
Bông nhài 10g
Tất cả sấy khô, tán nhỏ, hãm uống làm 2 lần trong ngày.
Bài số 2: Thuốc giải cảm, chữa ho, rát cổ, sốt cao, cảm nắng:
Rễ hoa súng phơi khô, nấu với nước 2 lần, rồi cô thành cao, thêm đường làm sirô uống.
Hoặc dùng bài:
Rễ hoa súng thêm đường phèn vừa đủ, nấu chè ăn.
Bài số 3: Chữa viêm bàng quang, tiểu rắt:
Hoa súng 15g
Râu ngô 15g
Rễ cỏ tranh 10g
Rau má 10g
Diếp cá 10g
Sắc lấy nước đặc uống làm 2 lần.
Bài số 4: Thuốc bổ thận, chữa di mộng tinh, hoạt tinh, đau lưng gối mỏi:
Dùng một trong số bài thuốc sau:
Rễ hoa súng (cạo bỏ vỏ ngoài, rửa sạch, thái mỏng, sấy nhẹ, sao qua)
Trái kim anh (cạo hết gai, bổ đôi, nạo sạch hạt và lông sao vàng)
Lượng bằng nhau, tán nhỏ, rây bột mịn hoặc trộn với mật ong hoàn viên. Mỗi ngày uống 10-20g, chia làm 2 lần.
Hoặc:
Rễ củ súng 40g
Thục địa 40g
Thạch hộc 30g
Hoài sơn 30g
Táo nhân 20g
Tỳ giải 20g
Thổ phục linh 20g
Thục địa thái mỏng, chưng cách thủy cho mềm, tán nhuyễn. Các dược liệu khác phơi khô, sao vàng, tán bột mịn, rồi trộn với thục địa và mật ong làm thành viên. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g.
Hoặc:
Rễ hoa súng 20g
Ba kích 12g
Cẩu tích 12g
Tỳ giải (tẩm rượu sao) 12g
Hà thủ ô (chế với đậu đen) 12g
Ngưu tất 12g
Sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.
Bài số 5: Thuốc viên hoàn: Tác dụng chữa thận hư, tâm can suy nhược, di tinh, mộng tinh, hoạt tinh, đau lưng, ù tai, viêm ruột mạn, khí hư ở nữ, trẻ đái dầm.
Thành phần dược liệu:
Rễ hoa súng 15g
Trái kim anh 15g
Mật ong vừa đủ làm hoàn
Cách bào chế: Rễ hoa súng cạo bỏ vỏ ngoài, rửa sạch, thái mỏng, phơi khô rồi sao qua, lấy 15g. Quả kim anh cạo hết gai, bổ đôi, nạo sạch hạt và lông rồi cũng sao vàng, lấy 15g. Hai vị trên tán nhỏ mịn, trộn với mật ong để viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần từ 5 - 10g.
Bài số 6: Chữa cảm nắng: Lấy rễ hoa súng nấu chè ăn trong ngày.
Bài số 7: Chữa ho, rát cổ, sốt cao: Lấy rễ hoa súng phơi khô, sau nấu lấy 2 lần nước để cô thành cao lỏng, cho đường làm thành syrup mà uống, ngày uống 2 - 3 lần, cần uống vài ngày liền.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét