🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - CHENOPODIUM AMBRO-SIOIDES LINN. (DẦU GIUN)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - CHENOPODIUM AMBRO-SIOIDES LINN. (DẦU GIUN)

DẦU GIUN

Tên khoa học: Chenopodium Ambro-sioides Linn. họ Rau muối (Chenopo-diaceae).

Tên khác: Cây rau muối dại - Cây cỏ hôi - Thổ kinh giới (TQ) - Chénopode vermifuge (Pháp).

Bộ phận dùng: Tinh dầu cất từ cành, lá, hoa, trái của cây dầu giun gọi là tinh dầu giun (Aetheroleum Chenopodii). Đã được ghi vào DĐVN (1977).

Mô tả: Cây dầu giun là một cây cỏ sống hàng năm, cao 1,50-1,50m. Thân hoa, lá đều có mùi tinh dầu hăng đặc biệt. Lá dài thon, nhọn, màu xanh lục nhạt, phiến lá không phẳng, mép có răng cưa thưa không rõ rệt, dài 3,5-7,5cm, gân lá mặt dưới có lông.Cụm hoa là những chùy họp thành bông kép. Hoa nhỏ màu vàng lục. Trái bế hình cầu. Hạt nhỏ màu đen bóng. Mùa hoa trái tháng 5-7.

Cây dầu giun mọc hoang và được trồng nhiều ở ven sông như sông Hồng, sông Cầu, sông Mã... ven đường thường chỗ nào cũng có, ngay cả ở vùng núi cao như Sa Pa, Lạng Sơn, v.v..

Cây dầu giun ưa đất cát, đất phù sa, trồng bằng hạt già. Gieo hạt tốt nhất vào khoảng tháng 12, tháng 1, gặp mưa phùn thì mọc khỏe (sau độ 8-15 hôm thì mọc). Có thể gieo sớm vào tháng 10 hoặc gieo muộn vào tháng 2-3. Vì hạt nhỏ nên cần trộn 1 phần hạt với 5 phần đất để gieo cho đều.

Thu hái chế biến: Mùa thu hái thường vào tháng 4-6. Khi trời khô ráo, trước khi trái chín (cũng có nơi ven sông phải cắt trước mùa nước ngập) cắt lấy thân, cành, lá, hoa, trái cây Dầu giun, đem phơi héo 1-2 nắng rồi cất lấy tinh dầu theo phương pháp cất kéo bằng hơi nước. Chú ý không làm rụng trái vì trái chứa nhiều tinh dầu. Nếu không gặp nắng phải tãi mỏng ra hong tránh chất đống, dễ bị thối.

Hiệu suất trung bình 7.000-15.000 kg cây tươi/1ha.

Tinh dầu giun vị nóng bỏng, mùi hăng đặc biệt, màu vàng nhạt, trong, không lẫn nước, tỷ lệ ascaridol từ 60% trở lên, tỉ trọng ở 25°C từ 0,920 đến 0,980, năng suất quay cực từ 00 đến + 10 (với ống dài 1dm), chỉ số khúc xạ ở 25°C từ 1,470 đến 1,478 là tốt.

Dược điển Việt Nam (1977) quy định tỷ lệ ascaridol trong tinh dầu ít nhất phải là từ 60p100 trở lên.

Loại tinh dầu giun màu vàng nâu sẫm, tỷ lệ ascaridol thấp dưới 60% không dùng làm thuốc. Nếu lẫn nước để lâu dễ bị phân giải.

Thành phần hóa học: Cây dầu giun chứa độ 0,3p100 tinh dầu, hạt chứa 0,65-1,2p100 tinh dầu.

Trong tinh dầu giun, hoạt chất chủ yếu là 60-80% ascaridol C10H16O2, ngoài ra còn có các chất cymen, terpinen, limonen (20%), các carbur khác, một ít campho, dimethyl etylen, safrol, glycol, acid butyric.

Công dụng: Tinh dầu giun có tác dụng đối với giun đũa, giun mỏ, giun móc câu, không có tác dụng đối với sán và giun kim (dung dịch nước có 1/500 trọng lượng tinh dầu giun cũng đủ làm tê liệt giun đũa), nhưng đồng thời độc cả đối với người, liều cao làm cho ống tiêu hóa bị sốt, buồn nôn mửa, chóng mặt, ù tai, hoa mắt, đầu ngón chân tay lạnh, người già, trẻ em nhỏ, phụ nữ có thai không được dùng.

1. Tinh dầu giun độc với hệ thần kinh, thính giác có thể điếc hẳn.

Hiện nay Xí nghiệp dược phẩm chế thành viên nang, mỗi viên cứa 0,33ml tinh dầu giun để uống cho dễ. Người lớn: uống 3 viên nang, cách nửa giờ uống 1 viên. Trẻ em 10-15 tuổi: uống 2 viên. (Dưới 10 tuổi không được uống). Một giờ sau khi uống viên cuối cùng, có thể uống liều tẩy magne sulfat, hay natri sulfat. Không nên dùng thuốc tẩy dầu.

Lưu ý: Chiều hôm trước ăn nhẹ, sáng hôm sau nhịn ăn, uống thuốc, nằm nghỉ. Không được uống rượu.

Người bị rối loạn về gan, thận, bệnh cấp tính về đường ruột, dạ dày, về hệ thần kinh không được dùng.

Liều tối da: 1 lần 1g; 24 giờ 1g.

Hiện nay có nhiều loại thuốc tẩy giun để uống, hiệu lực hơn, tinh dầu giun, không còn dùng tinh dầu giun để làm thuốc tẩy giun cho người nữa. Một số nơi dùng cây dầu giun rắc ra ruộng nước để trừ đỉa.

Bảo quản: Đựng vào lọ kín, dày, thủy tinh màu, để nơi mát, tránh ánh sáng.

Thuốc độc bảng B.