Thứ Bảy, 11 tháng 10, 2025

🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - ACANTHOPANAX GRACILISTYLUS W. W.SM (NGŨ GIA BÌ)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - ACANTHOPANAX GRACILISTYLUS W. W.SM (NGŨ GIA BÌ)

NGŨ GIA BÌ 五加皮 Wǔ Jiā Pí

Tên khoa học: Acanthopanax gracilistylus W.W.Sm. họ Ngũ gia (Araliaceae).

Tên khác: Thích gia bì (Thích = gai) - Slenderstyle Acanthopanax Bark (Anh).

  




Bộ phận dùng: Ngũ gia bì là vỏ rễ của cây Ngũ gia gai phơi khô (Cortex Acanthopanacis). Đã được ghi vào DĐTQ (1963) (1997).

Mô tả: Cây Ngũ gia gai là một cây nhỏ, cao độ 3m, cành có rất nhiều gai. Lá mọc so le, có 5 lá chét, chụm vào nhau (vì vậy gọi là ngũ gia), cuống lá dài 4-7cm, phiến lá chét mỏng hình trứng ngược, đầu hơi thuôn nhọn, phía dưới gần cuống thót lại, mép có răng cưa. Hoa tự hình tán ở đầu cành, khác gốc, cuống hoa ngắn hơn cuống lá, hoa có 5 cánh màu trắng lục, 5 nhị đực, vòi nhụy chẻ làm 2, bầu 2 ngăn. Mùa bông: đầu mùa hè. Trái mọng hình cầu, khi chín màu đen, đường kính độ 2,5mm Hạt nhỏ, dẹt phẳng. Theo Võ Văn Chi ở Vietnam ta có các cây:

- Ngũ gia gai (Acanthopanax senticosus (Rupr. et Maxim.) Harms (eleutherococus senticosus Rupret Maxim.) Maxim. ở dãy Hoàng Liên Sơn.

- Ngũ gia hương Acanthopanax trifoliatus (L.) Merr.

- Ngũ gia nhỏ - Acanthopanax gracilistylus W.W Sm, mọc vùng núi cao Lào Cai, Hà Giang v.v...

Riêng cây Ngũ gia hương có cả vùng núi Phú Thọ, Hòa Bình, Hà Tây, Ninh Bình v.v...

Cần nghiên cứu và điều tra thêm, nếu đúng là cây Acanthopanax senticosus thì rất quý.

Thu hái chế biến: Thường thì thu hái vào mùa hè hay mùa thu tốt hơn. Đào lấy rễ, bỏ lõi, lấy vỏ, phơi khô. Ngũ gia bì hình ống dài, có khi cuộn 2 mép dài 6,5-0,35cm. Mặt ngoài màu nâu tro, có những đường rãnh dọc và những bì khổng hình tròn dài theo chiều ngang. Mặt trong màu vàng có những vân dọc. Chất nhẹ, giòn, để bẻ gãy, mặt cắt ngang không nhọn đều, màu vàng tro. Hơi có mùi thơm, vị hơi đắng, chát. Loại Ngũ gia bì vỏ to, dài, dày thơm, không có lõi gỗ là tốt.

Thành phần hóa học: Trong vỏ rễ cây Ngũ gia nhỏ A. Gracilistylus W.W Smith có chứa tinh dầu thơm (chủ yếu có 4 chất - methoxy - salicylaldehyde) vitamin A, vitamin B, chất tanin và dầu béo.

Công dụng: Theo Đông y, Ngũ gia bì vị cay, tính ấm vào 2 kinh Can và Thận.

Có tác dụng mạnh gân cốt, trừ phong, hóa thấp. Dùng chữa các chứng bệnh: đau bụng, yếu chân, trẻ chậm biết đi, đau lưng tê chân, liệt dương, lở ngứa âm hộ.

Liều dùng: 5-10g, sắc hay ngâm rượu uống.

Trữ lượng cây Ngũ gia gai ở Việt Nam không nhiều Trong các đợt điều tra dược  liệu ở các tỉnh miền núi biên giới phía Bắc, chỉ mới thu hoạch được ít, chế một ít rượu Ngũ gia làm mẫu.

Lưu ý: Người không có chứng phong thấp, âm hư hỏa vượng không được dùng.

Bài thuốc: 

Bài số 1: Rượu Ngũ gia bì: chữa tiểu són, lưng gối đau nhức, các chứng tê bại co quắp.

Ngũ gia bì                                           10g

Thục địa hoàng                                     5g

Đan sâm                                               5g

Địa cốt bì                                              5g

Đỗ trọng                                               5g

Sà sàng tử                                           3g

Can khương                                         3g

Thiên môn đông                                   5g

Nghiền thành bột ngâm rượu, bỏ bã, uống với nước đun sôi còn ấm.

Bài số 2: Viên Ngũ gia bì

Chữa cước khí (chân phù) đau nhức xương khớp:

Ngũ gia bì                                          10g

Viễn chí (bỏ lõi)                                  10g

Tẩm rượu, phơi khô, nghiền bột, trộn với hồ làm thành viên.

Bài số 3: Chữa phụ nữ huyết lao (mỏi mệt, ngắn hơi, phát nhiệt, ra nhiều mồ hôi, miệng khô, lưỡi ráo, biếng ăn):

Ngũ gia bì                                         30g

Xích thược                                        30g

Đương quy                                        30g

Tán nhỏ, mỗi lần uống 3g chiêu với nước.

Ghi chú: Thích ngũ gia (Eleutherococcus (Acanthopanax) senticosus Rupr et Maxim. cùng họ) còn gọi là Ngũ gia gai.

Cây Thích ngũ gia mọc hoang ở Nga, Triều Tiên, miền bắc Trung Quốc và Nhật Bản.

Theo viện sĩ I.I Breakman (Nga), cây Thích Ngũ gia đang được nghiên cứu dùng thay thế Nhân sâm (Panax ginseng Nees, cùng họ) vì có tác dụng tương tự làm thuốc bổ trường sinh lại có nhiều ưu điểm hơn Nhân sâm.

a) Nhân sâm dùng chỉ có hiệu lực tốt vào 2 mùa thu đông. Còn Thích Ngũ gia dùng có hiệu lực tốt quanh năm, cả 4 mùa.

b) Thích Ngũ gia chống ảnh hưởng phóng xạ.

c) Làm cho người mau chóng thích nghi với hoàn cảnh mới, chống stress (du hành vũ trụ). Ngoài ra cây Thích Ngũ gia dễ phát triển trồng trọt hơn cây Nhân sâm.




Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - ACHYRANTHES BIDENTATA BLUME (NGƯU TẤT)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - ACHYRANTHES BIDENTATA BLUME (NGƯU TẤT) NGƯU TẤT  牛膝 (Niú xī) Tên khoa học:   Achyranthes bidentata Blume, họ Rau dền ...