🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - EUPHORIA LONGANA LAMK. (LONG NHÃN)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - EUPHORIA LONGANA LAMK. (LONG NHÃN)

LONG NHÃN 龙眼 Lóngyǎn

Tên khoa học: Euphoria longana Lamk. họ Bồ hòn (Sapindaceae).

Tên khác: Lệ chi nô - Á lệ chi - Longanier (Pháp) - Longan (Anh).

Bộ phận dùng:  Áo hạt (thường gọi là cùi) của trái nhãn (Arillus Longanae) phơi hay sấy khô, gọi là Long nhãn nhục.

Đã được ghi vào DĐVN 1983.

DĐTQ (1963) (1997). Dược điển Trung Quốc (1997) và Võ Văn Chi ghi tên cây nhãn là: Dimocarpus longan Lour.

Mô tả: Cây nhãn cao 5-12cm, thân gỗ to, cứng, vỏ xù xì, nhiều cành, nhiều lá um tùm, quanh năm xanh tốt. Lá kép lông chim, mọc so le, gồm 5-9 lá chét, dài 7-10cm, rộng 2-4cm, hình bầu dục dài, mép nhãn. Hoa nhỏ mọc thành chùm, màu vàng nhạt. Mùa hoa tháng 3-4. Trái to bằng hòn bi, hay hơn, đường kính có khi tới 3cm, vỏ ngoài hơi nháp, trong có áo hạt mọng bao bọc một hạt đen nhánh bên trong. Mùa trái tháng 7-8.

Cây nhãn được trồng và mọc hoang ở khắp nơi trong nước ta: Hà Tây, Phú Thọ, Vĩnh Phú, Nam Hà, Nghệ An... Quý nhất là giống nhãn lồng Hưng Yên.

Gần đây nhãn miền Nam đã cải tiến kỹ thuật trồng, tạo giống, cùi đã dày hơn, lóc hột và có thể chế biến thành long nhãn.

Nhãn miền Nam chín vào khoảng đầu tháng 5 dương lịch, cùng với vải ở miền Bắc, nhãn miền Bắc thường sau mùa vải.

Thu hái chế biến: Mùa thu hái tháng 8-9. Khi nhãn chín, chọn những trái to, cùi dày, để nguyên vỏ đem phơi nắng to, hoặc sấy nhẹ lửa, cho đến khi lắc trái có tiếng kêu lóc cóc bên trong. Đem bóc vỏ, bỏ hạt, lấy cùi, rồi sấy nhẹ lửa (50-60°C) cho đến khi khô, sờ không dính tay. Có thể để cả chùm nhãn nhúng vào nước sôi 1-2 phút (không để lâu quá sẽ nứt vỏ) xong đem phơi hoặc sấy cả chùm rồi làm như trên (10kg trái nhãn lồng tươi thì được 1kg long nhãn khô. Một cây nhãn 10 năm tuổi có thể cho 1000kg trái tươi 1 vụ). Long nhãn mùi hơi thơm, vị ngọt đậm đặc biệt. Long nhãn cùi dày, khô, to mảnh, nhuận mềm, màu vàng cánh gián, có mùi thơm, không chua, không lẫn tạp chất khác, không mốc, sờ không dính tay, nếm vị ngọt đậm là tốt. Loại long nhãn cùi mỏng (nhãn trơ) màu nâu nhạt là kém.
Loại long nhãn đã bị cháy đen, giòn hoặc ướt, chua, lẫn tạp chất, sâu bọ, ruồi nhặng thì không dùng làm thuốc.

Có 2 loại:

Loại 1: màu vàng cánh gián, khô khi nắm, mật không dính tay khi mới sấy không, nắm vào tay bỏ ra phải rời từng cùi một.
Thủy phần an toàn dưới 18p100.
Tỷ lệ màu nâu sẫm: dưới 5p100.
Loại 2: Như loại 1, nhưng có màu nâu.
Lưu ý: Khi chế biến long nhãn phải có lưới mau, màn che, tránh ruồi nhặng.

Thành phần hóa học: Cùi nhãn tươi chứa nước 67,15p100, độ tro 0,61p100: chất béo 0,13p100; protid 1,47p100; hợp chất có nitơ tan trong nước 20,55p100, đường saccarose 12p100; Vitamin A và B.
Cùi nhãn khô (long nhãn nhục) chứa 0,85p100 nước, 79p100: chất tan trong nước và 19,38p100 chất không tan trong nước, độ tro 3,36p100. Trong phần tan trong nước có glucose 26,91p100, saccarose 0,22p100; acid tartric 1,26p100; các chất có nitơ 6,30p.100 (adenin, cholin...)

Hạt nhãn chứa tinh bột, saponin, chất béo, tanin.

Công dụng: Theo Đông y, long nhãn vị ngọt, tính bình, vào 2 kinh Tâm, Tỳ.
Có tác dụng bổ tâm, bổ tỳ, nuôi huyết, lưu thông máu, an thần, giúp trí nhớ.
Dùng chữa các chứng bệnh mất ngủ, hay quên, hồi hộp hay sợ hãi do huyết hư, thần kinh suy nhược, suy nhược và rối loạn tinh thần sau một thời kỳ ốm bệnh lâu dài, hay sau khi đẻ (phụ nữ).

Liều dùng: 8-20g hay hơn nữa. Sắc hoặc nghiền chế thành thuốc viên uống.
Nhân dân ta dùng hạt nhãn (long nhãn hạch) chữa bệnh ngoài da: chốc lở, đứt chân tay.

Bảo quản: Khô mát, tránh tạp chất ngoại lai.
Bài thuốc: Quy tì hoàn chữa tỳ hư (dạ dày suy nhược) tiêu hóa kém, trí nhớ kém, hay quên, mất ngủ, phụ nữ kinh nguyệt quá nhiều:

Bạch truật                                                           30g

Đảng sâm                                                           30g

Phục linh                                                             30g

Mộc hương                                                         30g

Hoàng kỳ                                                             30g

Cam thảo                                                            15g

Long nhãn nhục                                                  30g

Đương quy                                                          30g

Toan táo nhân                                                     30g
Viễn chí                                                               30g

Nghiện luyện với mật ong làm thành viên, mỗi lần uống 3-6g, mỗi ngày uống 2-3 lần.
Biệt dược (phối hợp): Nhị long ẩm.

Bài thuốc Nhị Long Ẩm

Nguyên bản bài thuốc:

Hiệu Phỏng Tân Phương.

Lê Hữu Trác

Chủ trị: Trị lo nghĩ tổn thương tỳ, không ngủ được, đổ mồ hôi trộm, xế chiều lên cơn sốt, buồn phiền khát nước, đại tiện táo kết, miệng lở, sắc mặt úa vàng, da khô dộp vẩy, phụ nữ kinh khô, thiếu máu, ăn uống kém.

Thành phần bài thuốc:

Cao ban long                                  40g

Long nhãn                                      40g

Đem Long nhãn nấu với nước vắt lấy 1 bát nước Long nhãn, cho Ban Long vào đun tan, uống lúc hơi ấm.

Lưu ý khi dùng thuốc:

Khi dùng cần phải chọn lựa loại thuốc tốt bài thuốc mới có hiệu quả.