🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - BLETILLA STRIATA (THUMB.) REICHB. F. (BẠCH CẬP)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - BLETILLA STRIATA (THUMB.) REICHB. F., HỌ LAN (ORCHIDACEAE)

Tên khoa học: Bletilla striata (Thumb.) Reichb. f., họ Lan (Orchidaceae).

Tên khác: Common Bletilla Tuber (Anh).

Bộ phận dùng: Thân rễ, thường vẫn gọi là củ cây bạch cập (Rhizoma Bletillae) đã chế biến khô.

Đã được ghi vào DĐVN (1983), DĐTQ (1963), (1997).

Mô tả: Cây Bạch cập là cây cỏ, sống lâu năm, có củ mọc như cây tỏi, cao độ 90cm. Củ tròn, dẹp hoặc tròn dài, nhiều thịt trắng, đường kính độ 1 cm. Thân thẳng không phân nhánh, có 3-5 lá mọc so le. Lá hình mũi mác, dài 18-45cm, rộng 2-5cm, gân song song. Hoa mọc thành cụm, có cuống dài, gồm 4-12 hoa, 6 cánh màu hồng tía xen lẫn màu vàng nhạt. Mùa hoa tháng 3-5. Quả nang hai đầu hơi nhọn, dài độ 3cm, đường kính 1cm.

Cây Bạch cập mọc hoang ở vùng Sa Pa (Lào Cai) khu Tây Bắc, vùng Thiểm Tây (TQ), còn dùng làm thuốc, cây Đại bạch cập (Cremastra mitrata. A.Gray - họ Orchidaceae), cũng chữa các bệnh về phổi, mụn nhọt, vết thương tích ngã, chém... Liều uống: 5-10g. Dùng ngoài đắp lên chỗ bị tổn thương.

Thu hái chế biến: Mùa thu đông (tháng 10-1) đào lấy củ, rửa sạch đất cát, loại bỏ rễ con và phần trên cổ rễ, đem đồ qua hơi nước cho tới khi ruột lõi không còn trắng, cạo bỏ vỏ ngoài, phơi khô.

Thủy phần an toàn dưới 12p100.

Bạch cập không mùi, vị đắng, có chất dính nhớt. Loại Bạch cập củ to, mập, màu trắng, bên ngoài có nhiều đường vân vòng, bên trong trong suốt, khô, chắc, sạch rễ con là tốt.

Bạch cập của ta củ tròn, không có 3 đầu nhọn như bạch cập Trung Quốc.

Thành phần hóa học: Bạch cập chứa chất nhầy (khoảng 55p100), tinh bột, một ít tinh dầu, glycogen.

Kiểm nghiệm: Nước ngâm bạch cập 10p100, thêm dung dịch chì acetat (TT) sẽ hiện tủa cặn màu trắng.

Công dụng: Theo Đông y, Bạch cập vị đắng, ngọt, tính bình, cố sáp (thu liễm), vào kinh Phế.

Có tác dụng bổ phổi, tiêu đờm, cầm máu, thu kín miệng nhọt vỡ loét, lên da non.

Liều dùng: Dùng chữa ho ra máu, chảy máu cam. Mỗi ngày 2,5-5g sắc uống. Theo Trung Quốc dược dụng thực vật đồ giám, dùng chữa bệnh nhiễm bụi silic (sillcosis) kết quả tốt.

Dùng ngoài da, lượng vừa đủ, nghiền nhỏ đắp vào chỗ đau, chữa bỏng, mụn, nhọt, chân tay nứt nẻ.

Lưu ý: Người có chứng thực hỏa ở phế, vị và người bị ho do ngoại cảm không được dùng. Phản: Ô đầu.

Bài thuốc:

Bài số 1: Chữa ho lâu năm ra máu, trong đờm có lẫn máu, chữa phế ung, ho thổ ra máu đặc:

Bạch cập tán nhỏ, khi sắp đi ngủ thì uống 3g với nước cháo gạo nếp.

Bài số 2: Do dao chém

Bạch cập                                 10g

Thạch cao nung                      10g

Tán nhỏ, rắc vào miệng vết thương thì cầm máu, kín miệng, chóng lên da non.

Bài số 3: Chữa áp xe ở lưng (hậu bối), sưng vú, đinh nhọt sưng tấy:

Bạch cập                                4g

Kim ngân hoa                         4g

Thiên hoa phấn                      4g

Xuyên sơn giáp chế               4g

Tri mẫu                                   4g

Nhũ hương                            3g

Tạo giác thích                       2g

Bối mẫu                                4g

Bán hạ chế                           4g

Nước                                     600ml

Sắc lấy 20ml, thêm ít rượu, uống. Bã thì giã nát với lá cây Phù dung (Hibiscus mutabilis L. họ Bông, Malvaceae) rồi trộn với mật ong bôi, đắp chỗ bị đau.

Bài số 4: Bột Bạch cập + tam thất. Chữa ho lao, đờm có máu:

Bạch cập                            24g

Tam thất                             12g

Tán thành bột mịn, mỗi lần uống 3g, ngày uống 2 lần với nước ấm.

Bài số 5: Thang Bạch cập, chữa viêm màng não, ho ra máu:

Bạch cập                           9g

Phục linh                           9g

Bách hợp                          9g

Ý dĩ                                   15g

Xuyên bối mẫu                 4,5g

Sắc uống.

Có thể phối hợp Bạch cập với Rimifon chữa lao phổi:

Bạch cập                          6g

Rimifon                             450mg (liều uống 1 ngày).

Có thể phối hợp Bạch cập với Hoàng liên để chống lao hay Bạch cập với Bách bộ để phòng lao.