Thứ Năm, 2 tháng 1, 2025

🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - CROTON TIGLIUM L. (BA ĐẬU)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - CROTON TIGLIUM L. (BA ĐẬU)


Tên khoa học: Croton tiglium L., họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Tên khác: Ba đậu (TQ) - Ba nhân - Cóng khói - Công toi - Cây để - Cây đết - Mần để - Giang tử - Mắc vát - Mãnh tử nhân - Phổn (Hòa Bình) - Croton (Pháp) - Croton (Anh).
























Bộ phận dùng: Quả Ba đậu (Fructus Crotonis, già phơi khô).
Đã được ghi vào DĐVN (1983), DĐTQ (1963), (1997). Tây y dùng dầu Ba đậu (Oleum Tiglii) là dầu ép từ hạt Ba đậu.

Mô tả: Cây Ba đậu là một cây nhỡ cao 4-6cm, cành nhẵn. Lá mọc so le, nguyên, hình trứng, đầu nhọn, mép có răng cưa nhỏ, dài 6-8cm, rộng 4-5cm, cuống nhỏ, dài 1-2cm. Cây thường có một số lá màu đỏ nâu làm cho cây dễ nhận. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành, dài 10-20cm; hoa 5 cánh, màu lục, hoa cái ở phía dưới, hoa đực ở đỉnh, cuống nhỏ dài 1-3cm. Hoa nở cuối tháng 4, đầu tháng 5. Quả nang, nhẵn, màu vàng nhạt chia làm 3 ngăn, mỗi ngăn có một hạt. Hạt hình trứng dài 10mm, rộng 4-6mm, ngoài có vỏ cứng, màu nâu xám (khác hạt thầu dầu bóng và có vân). Quả chín vào tháng 8-9.

Thu hái chế biến: Vào tháng 8-9, khi quả chín nhưng chưa nứt vỏ thì hái về, phơi nắng hoặc sấy nhẹ cho khô. Để nguyên quả để bảo quản, khi dùng đập lấy hạt, phơi khô.
Hạt Ba đậu không mùi, vị cay tê (tránh nếm nhiều). Ba đậu khô, nguyên quả, hạt già, chắc mập, nhân màu trắng, có nhiều dầu là tốt. Ba đậu hạt lép, nhân ít dầu hoặc vỡ nát, mốc mọt là kém.
Tránh nhầm lẫn với hạt quả cây dầu mè (Jatropha curcas L., cùng họ) còn gọi là Ba đậu nam, Cọc rào, Ngô đồng.)

Thành phần hóa học: Hạt Ba đậu chứa 30-50p100 dầu béo, 18p100 protein, một glucosid là crotonosid (2-oxy 6 - aminopurin robosid), một albumose là crotin rất độc, một alkaloid gần như chất ricinin trong hạt thầu dầu, men lipase và một số acid amin như arginin, glycin... Chất crotin là chất độc đối với nguyên sinh chất, đôi khi làm vón máu, độ độc của nó bị sức nóng làm giảm bớt.
Dầu Ba đậu chứa các glycerid như stearin, palmitin và glyceid của các acid crotonic, acid tiglic là những acid đặc biệt trong hạt Ba đậu. Thành phần tẩy trong dầu Ba đậu (khoảng 1-3p100) là chất nhựa Ba đậu (Croton resin) tức là este của cồn phorbol với acid tiglic và một số acid khác).

Công dụng: Theo Đông y, Ba đậu có vị cay, tính nóng, rất độc, vào 2 kinh Vị và Đại tràng. Có tác dụng phá tan hòn cục tích tụ, tống đờm ra, tiêu thủy thũng. Thường dùng dưới hình thức Ba đậu sương tức là hạt Ba đậu ép bỏ hết dầu (khử du) với liều 0,001-0,005g. Ba đậu sương (Semen Crotonin pulveratum) đã được ghi vào DĐTQ (1997). Cách bào chế (theo DĐVN 1983): lấy Ba đậu nhân nghiền nát, bọc bằng nhiều lớp giấy hút dầu, hơ nóng, ép bỏ hết dầu, sao vàng.
Tây y dùng Ba đậu làm thuốc tẩy rất mạnh (hiện nay ít dùng) với liều 1 giọt trộn với dầu hoặc nhỏ giọt một miếng ruột bánh mì.

Liều dùng: Liều tối đa 1 lần 0,005g-24 giờ 0.10g.
Với liều cao, trên 2 giọt gây viêm ruột và có triệu chứng ngộ độc: nôn mửa, ỉa chảy nhiều, toát mồ hôi và chết.
Nếu bị trúng độc do Ba đậu, theo kinh nghiệm nhân dân, giải độc bằng cách uống nước lạnh, nước Hoàng liên (Coptis sp, họ Hoàng liên, Ranunculaceae), nước đậu đũa, đậu cả (Dolichos sinensis Linn. họ Cánh bướm, Papilionnaceae).

Lưu ý: Uống Ba đậu thì cấm uống rượu. Phụ nữ có thai hoặc đang hành kinh và người yếu mệt không được dùng.

Bài thuốc: Trị thủy thũng
Ba đậu       200mg
Hạnh nhân 3g
Chế thành thuốc viên nhỏ bằng hạt cải. Uống mỗi lần 3 viên, mỗi ngày 2 lần, tới khi nào thấy lợi tiểu tiện, đi ngoài nhuận.

Bảo quản: Bảng A. Để nơi khô ráo, râm mát.

Lưu ý: Theo tài liệu của Trung Quốc, rễ cây Ba đậu (Radis Tiglii) sắc uống chữa phong thấp, đau lưng mỏi chân do thấp, liều dùng: 3-6g/ ngày. Cần nghiên cứu thêm.
Rễ cũng độc như hạt.
Do độc tính cao, hiện nay không dùng Ba đậu làm thuốc. Ngoài ra, theo nghiên cứu mới đây trong dầu Ba đậu có 11 chất gây ung thư. 
Cây Ba đậu mọc hoang ở nhiều nơi, cần biết, nhận dạng để tránh hoặc cấp cứu khi ngộ độc.
Hiện nay trong danh mục thuốc Y học cổ truyền, đã bỏ vị thuốc Ba đậu vì Ba đậu có độc, không sử dụng để bào chế thuốc điều trị cho bệnh nhân nữa.









Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - STELLARIA DICHOTOMA L. VAR. LANCEOLATA BGE (NGÂN SÀI HỒ)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - STELLARIA DICHOTOMA L. VAR. LANCEOLATA BGE (NGÂN SÀI HỒ) NGÂN SÀI HỒ Tên khoa học: Stellaria dichotoma L. var. lanceo...