🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - COLA ACUMINATA SP. (CÔLA)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - COLA ACUMINATA SP. (CÔLA)

CÔLA

Tên khoa học: Cola Acuminata sp. họ Trôm (Sterculiaceae).

Tên khác: 2 loài chủ yếu: Cola nitida A. Chev. và Cola verticillata Stapf.

Bộ phận dùng: Hạt chế biến, phơi sấy khô (Semen Colae nitidae).

Mô tả: Cây cao 10-15m, lá nguyên, hình trứng, dài thuôn nhọn, dài 15-25cm, rộng 6-10cm, cuống lá phình ở dưới, lá mọc đơn độc (Cola nitida). Hoa chùm nhỏ, kép hoặc toàn hoa đực, hoặc hoa đực và lưỡng tính. Không có tràng mà chỉ có 5 lá đài trắng điểm tía, 10 nhị đực xếp thành hai hàng, nhụy hình trứng gồm 5-6 lá noãn. Trái gồm 2-6 đại hóa gỗ hợp thành hình sao quanh cuống. Mỗi đại dài 8-12cm,  rộng 4-8cm, có sống ở lưng và rãnh ở bụng. Mặt trái xù xì thành những u. Mỗi trái chứa 5-10 hạt to, xếp thành 2 hàng, dáng 4 cạnh, biến dạng do ép vào nhau, màu trắng hồng hay đỏ khi còn tươi. Cola nitida chỉ có 2 lá mầm to gọi là demi, một số loài khác các lá mầm chia thành 4, thành 6 gọi là Cola "quart".

Cola có nhiều ở châu Phi (Ghine, Ghana...) đã di thực đến một số nước khác như Indonesia, Brasil.. Nước ta, trước đây cũng có trồng thử ở Phú Thọ mọc tốt nhưng chưa được nhân ra.

Thu hái chế biến: Hái trái chín, mở lấy hạt xếp đống hay ngâm nước vài ngày, xát, rửa cho hết vỏ nhầy. Khi dùng đặt hạt chỗ ẩm, bọc trong lá chuối, để trong thúng - xuất đi phải làm khô bằng hút ẩm nhưng phải ổn định bằng hơi nước hoặc cồn để tránh biến màu hạt. Hạt có thể nặng tới 25g.

Thành phần hóa học: Hạt chứa 10-12p100 nước, 2-4p100 chất vô cơ, 40p100 tinh bột, ít đường khử, 1-2p100 chất béo, ít betain và chất nhầy. Hạt tươi màu vàng (sắc tố antocyan) khô thì mất.

Hoạt chất cola có 2 nhóm:

Nhóm tanoid 5-10p100 là kolatin và kolatein, d. catechola, l.epicatechola, trong hạt tươi ở dạng kết hợp với cafein. Catechola thường bị oxy hóa, trùng hợp hóa cho màu đỏ cola.

Nhóm các alkaloid dẫn xuất purin gồm cafein từ 1,5-2,5p100 và một ít theobromin.

Công dụng: Là chất kích thích, dẻo dai, tỉnh táo, lao động giảm mệt nhọc (nhai hạt). Người ta cho rằng đó là tác dụng của cafein và catechola. Rất tốt khi dùng cho người lao động đúng mức. Nếu dùng liều cao thì ngược lại.

Tây y dùng bài thuốc này đã lâu, làm thuốc kích thích dưới dạng bột, cao lỏng (1,25p100 cafein) cao mềm (10p100 cafein), cồn thuốc, rượu thuốc.

Phối hợp hoặc riêng lẻ làm nước giải khát côla, côca-côla. Một số nước giải khát mang tên nhưng chỉ có cafein, chất màu và 1 vài chất khác cùng hương vị tổng hợp chứ không phải từ hạt côla.

Liều dùng: Cao lỏng, bột côla: 1-2g/ ngày. Cồn cola: 2-10g/ ngày.