MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - GLEDITSIA FERA (LOUR.) MERR. (BỒ KẾT)
BỒ KẾT
Tên khoa học: Gleditsia fera (Lour.) Mer., (= G, sinensis Lam.) - họ Vang (Caesak - piniaceae).
Tên khác: Bồ kếp - Tạo giác (TQ) - Chùm kết - Chinese honeylocust (Anh).
Bộ phận dùng: Gai ở thân và cành đã chế biến khô của cây Bồ kết, còn gọi Tạo giác thích (Spina Gleditsiae).
Đã được ghi vào D ĐVN (1983), DĐTQ (1997). Trái già đã chế biến khô của cây Bồ kết, còn gọi Tạo giác (Fructus Gleditsiae).
Mô tả: Cây thân gỗ cao 5-10m, có nhiều gai to dài 10-12cm ở thân và cành, gai mọc thành cụm. Lá mọc cách, thường 2 lần kép lông chim, mang 3-4cm cặp lá chét bậc 1, mỗi lá chét này lại gồm 6-8 cặp lá chét bậc 2, phiến lá chét có lông ở mặt trên. Hoa hợp thành chùm ở kẽ lá hay đầu ngọn. Hoa có 5 lá đài, 5 cánh hoa, có lông dài ở mặt trong. Hoa đực có 10 nhị, không có bầu.
Hoa cái hay hoa lưỡng tính có 5 nhị. Trái cứng dẹp, dài 7-10cm, rộng 1-2cm, khi chín màu nâu đen, trong đó có 8-12 hạt mầu xám nâu, nhẵn.
Hoa tháng 5-7. Trái tháng 8-10.
Cây Bồ kết mọc hoang và được trồng khắp 3 miền Trung, Nam, Bắc nước ta. Ở Ấn Độ, Trung Quốc, cũng có.
Thu hái chế biến:
Gai: hái quanh năm, chọn những chùm gai to, hái về phơi sấy khô).
Thủy phần dưới 12p100.
Trái: Mùa trái bắt đầu già chín đen thì hái, phơi sấy khô thủy phần dưới 12p100.
Thành phần hóa học:
Gai: Có Saponin.
Trái: Có các chất Saponin, flavonoid, một số hợp chất triterpen.
Công dụng:
Gai Bồ kết, vị cay, tính ấm vào 2 kinh Phế, Đại trường.
Có tác dụng hoạt huyết, tiêu viêm, trừ đờm, thông sữa, giải độc, tan ung nhọt, chữa các chứng ung nhọt độc, tràng nhạc, sưng vú, tắc sữa.
Trái: Vị cay mặn, tính ấm, có độc một ít. Vào 2 kinh Phế, Đại trường có tác dụng trừ đờm, khai khiếu, nhuận tràng, thông sữa.
Chữa các chứng bệnh: tắc đờm, hen suyễn, ho, tức ngực, trúng phong, ngất xỉu, cấm khẩu, động kinh kéo đờm tắc, tắc sữa, phụ nữ đẻ nhau thai không ra, chết đuối hấp hối ngạt thở.
Duy trì mái tóc mềm mại, chắc khỏe
Đây là công dụng được biết đến từ lâu của bồ kết. Các nghiên cứu đưa ra kết luận rằng quả bồ kết chứa thành phần chính là saponaretin, flavonoizit có tác dụng cân bằng hoạt động của tuyến bã nhờn trên da đầu, giảm số lượng tóc bị gãy rụng và phục hồi nang tóc. Ngoài ra, loại quả này có chứa canxi, protein và các khoáng chất vi lượng giúp nuôi dưỡng chân tóc, duy trì mái tóc mượt mà và giảm số lượng tóc bị rụng...
Hỗ trợ điều trị các bệnh lý về da đầu:
Nước sắc từ trái và gai bồ kết giúp ức chế sự phát triển của các loại vi khuẩn, vi nấm gây bệnh ngoài da. Vì vậy, sử dụng bồ kết gội đầu có tác dụng điều trị một số bệnh lý da liễu như nấm da dầu, viêm da tiết bã nhờn...
Một số thành phần trong bồ kết có tác dụng loại bỏ vảy gàu, phục hồi màng bảo vệ, điều hòa hoạt động tiết dầu... từ đó giúp duy trì mái tóc khỏe mạnh, giảm tác động xấu từ các yếu tố môi trường.
Ngăn ngừa rụng tóc
Rụng tóc xảy ra do nhiều nguyên nhân như căng thẳng, stress, người cao tuổi, phụ nữ mang thai hoặc vừa mới sinh con. Các nghiên cứu cho thấy quả bồ kết chứa hoạt chất flavonoid có tác dụng chống oxy hóa và giúp phục hồi nang tóc bị thoái hóa, kích thích sợi tóc mới phát triển. Bên cạnh đó, các hoạt chất chống oxy hóa trong trái bồ kết còn có tác dụng ức chế các gốc tự do – nguyên nhân dẫn đến thoái hóa nang tóc và hói đầu.
Trị mụn nhọt ngoài da
Bồ kết có tác dụng ức chế tụ cầu vàng và nấm nên được sử dụng hỗ trợ điều trị mụn nhọt ngoài da. Nước sắc bồ kết ngâm rửa vùng da bị tổn thương sẽ giúp ức chế vi khuẩn gây nhiễm trùng, ngăn ngừa lở loét và phục hồi mô da hiệu quả.
Điều trị viêm nhiễm hô hấp
Trái bồ kết có công dụng điều trị các bệnh lý viêm nhiễm hô hấp như cảm lạnh, cảm cúm, viêm amydal, viêm họng do vi khuẩn hoặc virus...
Trái bồ kết có tác dụng điều trị viêm nhiễm hô hấp và một số bệnh lý khác.
Liều dùng:
Gai: 4-8g, sắc uống, hay tán bột, làm thuốc viên (Thường dùng phối hợp với các thuốc khác).
Trái: 1,5-3g, tán bột, làm thuốc viên.
Lưu ý: Phụ nữ có thai, không được uống và người yếu mệt.
Saponin trong bồ kết có tác dụng dung huyết, kích thích ruột, dạ dày, có nơi dùng pha lẫn bia tạo thành bọt, dễ bị ngộ độc. Khi bị ngộ độc bồ kết cần cho uống sữa bò, lòng trắng trứng để bảo vệ niêm mạc dạ dày.
Bài thuốc:
Bài số 1: Chữa đờm tắc họng, ho, hen suyễn tức ngực, luôn nhổ ra đờm dãi:
Trái Bồ kết: lượng vừa đủ.
Tán thành bột mịn, luyện với mật ong, làm hoàn, mỗi lần uống 3g với nước sắc Đại táo.
Hoặc trái Bồ kết nung tồn tính, nghiền bột, mỗi lần uống 1,5g với nước đun sôi còn ấm, nóng.
Theo Phó Đức Thuần: Bồ kết ở dạng Bào chế viên hoàn mật ong không xuất hiện LD50 nhưng ở dạng nước sắc thì xuất hiện ngay LD50 từ 3,7/ kg chuột (so với mã tiền là 3,8g/ kg chuột).
Bài số 2: Chữa trúng phong, hôn mê bất tỉnh, cấm khẩu, ngạt thở:
Trái Bồ kết - Tế tân - Bán hạ - Bạc hà - Hùng hoàng: Lượng như nhau tán thành bột, thổi ít một vào mũi cho hắt hơi.
Bài số 3: Chữa trúng phong, hai hàm răng cắn chặt, khép chặt:
Trái Bồ kết - Phèn chua: lượng như nhau;
Tán bột hòa nước ấm, đổ vào mồm cho thổ ra.
Bài số 4: Chữa đại tiện bí:
Trái Bồ kết (chọn quả to) sao tồn tính. Tán bột. Mỗi lần uống 2g. Ngày 1 lần với nước cơm.
Bài số 5: Bài thuốc trị bệnh lý viêm da đầu tiết bã nhờn, nấm da đầu, giúp tóc chắc khỏe và suôn mượt
Gội đầu bằng bồ kết không những giúp mái tóc suôn mượt và chắc khỏe mà còn đem lại công dụng hỗ trợ điều trị các bệnh lý về da đầu như viêm da tiết bã nhờn, nấm da đầu... Bạn có sử dụng loại dược liệu này qua các cách chế biến sau đây:
Nước bồ kết nấu thông thường: Giúp duy trì mái tóc suôn mượt và chắc khỏe. Bạn có thể sử dụng 2 – 3 trái bồ kết khô đem rang giòn đến khi có mùi thơm, bẻ nhỏ sau đó nấu nước sôi và thả bồ kết vào, đun thêm trong vòng 5 – 10 phút. Nước bồ kết sau khi nấu đem vớt bã và dùng gội đầu.
Nước bồ kết nấu với vỏ bưởi: Kết hợp bồ kết và vỏ bưởi giúp giảm tình trạng rụng tóc, ngăn ngừa gàu và hỗ trợ điều trị các bệnh lý về da đầu như nấm da đầu, viêm da tiết bã nhờn... Sử dụng 2 trái bồ kết khô và 50g vỏ bưởi. Trong đó vỏ bưởi được cắt thành từng miếng nhỏ, bồ kết được đập vụn, đem hỗn hợp thu được đun sôi trong thời gian từ 15 – 20 phút, sau đó vớt bã và pha loãng dung dịch nấu được với nước, dùng gội đầu.
Nước bồ kết nấu với hương nhu: Trường hợp bạn thường xuyên bị ngứa da đầu do tiết nhiều dầu có thể sử dụng công thức bồ kết nấu với hương nhu, sự kết hợp này giúp ức chế sự hoạt động tiết bã nhờn của da đầu, tăng lưu thông máu và kích thích quá trình mọc tóc mới. Bên cạnh đó, bồ kết và hương nhu còn có tác dụng kháng khuẩn, ức chế sự phát triển của vi nấm, vi khuẩn – nguyên nhân gây hư hại nang tóc. Sử dụng 2 trái bồ kết khô đem đập vụn và 1 nắm lá hương nhu tươi được rửa sạch. Hỗn hợp đem cho vào nước và đun sôi trong thời gian từ 10 – 20 phút. Dung dịch thu được đem vớt bã và pha loãng với nước, dùng gội đầu.
Bài số 6: Bài thuốc trị mụn nhọt
Chế biến bài thuốc bằng cách sử dụng 14g đương quy, 14g xuyên khung, 12g mỗi vị thuốc gồm quả bồ kết và sinh kỳ, 10g xuyên sơn giáp. Hỗn hợp thu được đem sắc uống và chia thành 3 lần dùng trong ngày, không để qua ngày sau.
Bài số 7: Bài thuốc trị mụn bọc do gan huyết nhiệt
Chế biến bài thuốc bằng cách sử dụng 20g mỗi vị thuốc gồm bồ công anh và trái bồ kết. Hỗn hợp được sắc uống mỗi ngày một thang.
Bài số 8: Bài thuốc trị tắc tia sữa ở phụ nữ sau sinh
Sử dụng 4g mỗi vị thuốc gồm nhục quế và cam thảo, 20g mỗi vị thuốc gồm bồ công anh và đương quy, 10g quả bồ kết, 6g thán khương, 14g xuyên khung, 12g đào nhân. Hỗn hợp dược liệu thu được đem sắc với nước, uống mỗi ngày một thang.
Bài số 9: Bài thuốc trị viêm amydal
Sử dụng 10g quả bồ kết đem sắc với nước uống, chia làm 2 lần dùng trong ngày vào sáng và tối.
Bài số 10: Bài thuốc trị ho có đờm
Sử dụng 1g sinh khương, 2g cam thảo, 1g quế chi, 1g quả bồ kết và 4g đại táo. Hỗn hợp thu được đem sắc với 600ml nước, đun đến khi dung dịch cạn còn khoảng 200ml thì dừng và chia làm 3 lần uống trong ngày.
Bài số 11: Bài thuốc trị viêm xoang
Sử dụng quả bồ kết khô đem đốt lên và xông khói vào mũi giúp cải thiện triệu chứng khó thở và nghẹt mũi kéo dài.
Bài số 12: Bài thuốc trị đau răng
Sử dụng quả bồ kết đem nướng lên và ngâm với rượu theo tỷ lệ 1:4 trong thời gian 1 ngày 1 đêm. Rượu ngâm được dùng ngậm vào miệng sau đó nhổ ra, thực hiện bài thuốc liên tục trong vài ngày giúp giảm triệu chứng đau răng.
Bài số 13: Bài thuốc trị quai bị
Sử dụng quả bồ kết đem đốt thành than, sau đó tán thành bột mịn và trộn với giấm. Dung dịch thu được sử dụng bông chấm và thoa lên vùng má bị quai bị. Khoảng 20 – 30 phút lặp lại thao tác một lần để đạt được hiệu quả cao.
Bảo quản: Để nơi khô, mát.
Trái Bồ kết rất dễ bị mọt.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét