🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - STEMONA TUBEROSA LOUR. (BÁCH BỘ)🌱🌱🌱

MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - STEMONA TUBEROSA LOUR. (BÁCH BỘ)

BÁCH BỘ

Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour. Bách bộ thân leo, lá mọc đối. Đối diện bách bộ. - - - Stemona sessilifolia (Miq.) Franch et Savat; Bách bộ thân thẳng, lá không cuống. Trực lập bách bộ.

- Stemona japonica Miq. Bách bộ leo, đều thuộc họ Bách bộ (Stemonaceae). 

Tên khác: Dây ba mươi - Dây dẹt ác - Dây trói trâu.

Bộ phận dùng: Rễ củ 3 cây nói trên (Radix Stemonae) phơi khô.

Đã được ghi vào DĐTQ (1997) dùng cả 3 cây nói trên. DĐVN (1983) chỉ ghi 1 cây Stemona tuberosa.

Mô tả:

Hiện nay ta khai thác chủ yếu cây bách bộ lá mọc đối (Stemona tuberosa) là một loài dây leo, lá mọc đối, phiến lá có cuống, hình tim nhọn, gân song song, mép nhẵn. Hoa tự mọc ở kẽ lá về mùa hạ, gồm 1-2 hoa lớn, màu vàng đỏ. Quả nang hình trứng có 4 hạt.

Rễ củ mọc thành chùm 20-30 củ. Rễ củ tươi mọng nước, hình thoi, dài 10-40cm, màu vàng nâu nhạt, giữa có lõi xơ, vị lúc đầu hơi ngọt, sau đắng.

Cây bách bộ mọc hoang rất nhiều ở vùng đồi núi nước ta: Phú Thọ, Lào Cai, Thái Nguyên, Hoà Bình, Tuyên Quang, Yên Bái, Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An...

Thu hái chế biến: Rễ củ bách bộ đào từ chối mùa thu đến đầy mùa xuân (tháng 10-2). Rửa sạch đất cát, loại bỏ rễ con, đồ qua hơi nước (hoặc những nhánh vào nước sôi rồi vớt ra) xong đem phơi hoặc sấy nhẹ cho khô. Củ to đường kính trên 8mm có thể bổ dọc đôi.

Rễ củ bách bộ không mùi, vị hơi ngọt sau đắng.

Loại rễ củ bách bộ dài, to, mập, chắc, khô, nhuận, dẻo, da màu vàng nâu, không mốc, không lẫn tạp chất là tốt.

- Loại 1: Củ to, đường kính trên 8mm (có thể bổ dọc đôi).

- Loại 2: Củ nhỏ hơn, đường kính dưới 8mmm, để nguyên củ.

Thủy phần an toàn cả 2 loại dưới 15p100.

Thành phần hoá học:

Rễ củ các cây bách bộ chứa nhiều alcaloid.

- Stemona tuberosa: Stemonin C22H33O4N, độ chảy 160°C. Tuberstemonin.

- Stemona sessilifolia: Sesilistemonin C15H35O7N độ chảy: 172°C.

Kiểm nghiệm: Lát cắt ngang rễ củ bách bộ vị ngọt, đắng, tính hơi ấm vào kinh Phế.

Có tác dụng nhuận phổi, tiêu đờm. Kính nghiệm cổ truyền dùng Bách bộ để chữa ho, tẩy giun và diệt sâu bọ.

Hiện nay, bách bộ được dùng:

1. Chữa ho (ho do cảm lạnh, ho lâu ngày, ho gà) 3-6g sắc uống (có thể tẩm mật ong hoặc uống cao bách bộ mỗi ngày 3 lần mỗi lần 30ml).

2. Tẩy giun đũa: Ngày uống 7-10g thuốc sắc. Uống vào lúc sáng sớm, lúc đói uống 5 ngày liền, sau đó tẩy.

Tẩy giun kim: Thụt nước sắc bách bộ tươi 40g hoặc bách bộ khô 20g. Nước 200m, sắc lấy 30ml hoặc dùng cao bách bộ mềm bôi ngoài hậu môn.

3. Dùng ngoài da chữa ghẻ, ngứa, diệt chấy rận.

Bài thuốc:

Bài số 1:

BÁCH BỘ HOÀN: chữa trẻ em ho do cảm lạnh:

Bách bộ 4g

Ma hoàng 2g

Hạnh nhân 4g

Luyện với mật ong, làm thành viên cho uống.

Bài số 2:

BÁCH BỘ THANG: chữa ho lâu ngày không khỏi, thổ ra đờm dãi.

Bách bộ 4g

Mạch môn đông 5g

Sa sâm 4g

Tang bạch bì 4g

Hoàng kỳ 4g

Bách hợp 4g

Phục linh 4g

Địa cốt bì 4g

Ý dĩ nhân 4g

Nước 600ml.

Sắc lấy 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.

Bài số 3: Dùng chữa các chứng lao phổi, ho lâu ngày, sốt hâm hấp buổi chiều, viêm phế quản, ho gà: chữa cảm mạo, ho, ngứa họng, có ít đờm:

Bách bộ 12g

Kinh giới 9g

Bạch tiền 9g

Cát cánh 9g

Sắc uống.

Bài số 4: Chữa lao phổi (phối hợp với các thuốc khác)

Bách bộ 12g

Hoàng cầm 9g

Đan sâm 9g

Đào nhân 9g

Sắc uống. Mỗi ngày một thang, uống liền 2-3 tháng.

Bài số 5: Chữa lao phổi, yếu phổi, ho ra máu, ho do nhiễm bụi silic:

Bách bộ 9g.

Sắc lấy nước, thêm bột Bạch cập 9g mà uống.

Bài số 6: Chữa ho do lao phổi và ho do nóng trong phổi (phế nhiệt):

Bách bộ 1.000g

Sa sâm 1.000g

Sắc với 5 lít nước, bỏ bã, cô đặc rồi thêm 1.000g mật ong cô nhỏ lửa thành cao. Mỗi lần uống 1 thìa, ngày 2 lần.

Bài số 7: Chữa viêm phế quản mạn tính sinh học, hen suyễn:

Bách bộ 15g

Ma hoàng 6g

Tỏi 1 củ

Rễ cây bông 3 cái

(Cortex Gossypiiradicis điều kinh, cầm máu tử cung)

Sắc uống.