🌱🌱🌱MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - DRYNARIA FORTUNEI (KZE) J.SM (CỐT TOÁI BỔ)🌱🌱🌱

 MỖI NGÀY MỘT LÁ CÂY - DRYNARIA FORTUNEI (KZE) J.SM (CỐT TOÁI BỔ)

CỐT TOÁI BỔ

Tên khoa học: Drynaria fortunei (Kze) J.Sm. họ Dương xỉ (Polypodiaceae).

Tên khác: Bổ cốt toái - Cây tổ phượng - Cây tổ rồng - Co tạng tó - Co in tó - Nham khương - Cốt toái bổ (TQ) Fortune Drynaria (Anh).

 

 

 

 

Bộ phận dùng: Thân - rễ (thường gọi là củ) cây Cốt toái bổ (Rhizoma Drynariae) đã chế biến khô.

Đã được ghi vào DĐVN (1983) DĐTQ (1963), (1997).

Mô tả: Cây Cốt toái bổ là một cây thường sống riêng trên các hốc đá, cây lớn, trên những đám rêu, trên những thân cây sống lâu năm, có thân - rễ dày mầm, phủ nhiều vẩy màu vàng bóng. Có hai loại lá: lá bất thụ, không cuống, mầu nâu, hình trứng, dài 5-8cm, rộng 3-6cm, phía cuống hình tim, có thùy, gân nổi rõ.

Lá hữu thụ, màu xanh, nhẵn, kép lông chim, dài 25-40cm, cuống có dìa, có thùy thuôn, tù ở đầu, dài 5-6cm, có mạng, ổ tử nang nhiều, xếp thành một hàng ở mỗi bên gân chính, hình tròn, không có áo tử nang.

Cốt toái bổ mọc hoang bám vào đá, hay vào các thân cây vùng rừng núi Tây Bắc, Việt Bắc, Tây Nguyên, các tỉnh Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên...

Thu hái chế biến: Mùa thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa đông, xuân (ở ta thường vào tháng 4-8). Đào bới ở các hốc cây lớn, hay hốc đá, hoặc bóc quanh thân cây lấy củ, cắt bỏ các rễ và lá còn sót lại, rửa sạch đất cát, chọn lấy các củ to đạt yêu cầu, cắt thành từng đoạn theo đúng kích thước quy định. Đem phơi hoặc sấy đến khô (nếu đồ lên rồi phơi thì dễ bảo quản hơn).

Thủy phần dưới 13p100.

Cốt toái bổ không mùi, vị nhạt, hơi chát.

Loại cốt toái bổ khô, thân-rễ thật già, to mập, da màu nâu, thịt màu hồng, không mốc mọt, không vụn nát, không lẫn tạp chất là tốt.

Không dùng loại cốt toái bổ thịt màu trắng. Củ cốt toái bổ to, đường kính củ không trên 1cm, cắt thành từng đoạn dài 10-20cm. Thủy phần an toàn dưới 13p100.

Tránh nhầm lẫn với:

1. Tắc kè đá (Drynaria bonii Christ (Koenig). Desv. thường sống bám ở vách đá, thân-rễ màu xanh lục, hình dẹt, nhiều người dùng củ tắc kè đá như cốt toái bổ.

2. Cây tổ rồng (Platycerium coronarium) và cây tổ điều (Asplenium nidus Linn., họ Tổ điều (Aspleniaceae), thân rễ nhỏ, không dùng làm thuốc.

Thành phần hóa học: Hiện nay còn chưa rõ hoạt chất của cốt toái bổ, chỉ mới thấy có tinh bột, glucose...

Công dụng: Theo Đông y, cốt toái bổ vị đắng, tính ấm, vào 2 kinh Can, Thận.

Có tác dụng bổ thận, làm cho xương vững chắc, gân bền khỏe, phá huyết ứ, cầm máu, giảm đau. Chủ yếu dùng chữa thận hư, ù tai, răng đau (tán nhỏ cho vào thận heo, nướng chín mà ăn lúc đói).

Liều dùng: 5-10g, sao tán bột, hay sắc uống.

Nếu chưa sạch lông nhung thì phải sao với cát cho nở, tới khi lông cháy xém, sàng bỏ cát, để nguội.

Dùng tươi đắp bó ngoài da, lượng vừa đủ.

Lưu ý: Những người âm hư, huyết hư mà không ứ trệ, không được dùng.

Bài thuốc:

Bài số 1: Chữa gãy xương:

Cốt toái bổ tươi                                    20g

Lá sen tươi                                           10g

Lá trắc bá tươi                                      10g

Trái bồ kết tươi                                       5g

Nghiền tán, khi dùng đắp bó vào chỗ đau.

Bài số 2: Kinh nghiệm dùng cốt toái bổ chữa bong gân, tụ máu (Lê Sỹ Toàn và Lò Văn Sú, Quân y viện Tây Bắc).

Cốt toái bổ tươi hái về, bóc bỏ hết lông tơ và lá khô, sau đem rửa sạch và giã nhỏ. Nhỏ một ít nước vào, gói vào lá, đem nướng cho mềm, rồi đắp lên các vết đau. Trong một ngày thay thuốc, bó nhiều lần. Nếu không đủ Cốt toái bổ, có thể chỉ lấy bã thuốc ra, nhỏ nước rồi lại băng lại. Thường chỉ sau 3 ngày đến 1 tuần là người bệnh đỡ và ra viện trong khi dùng các phương pháp khác hàng tháng mà không đỡ. Không dùng cho gãy xương hở.

Bài số 3: Chữa đau nhức răng muốn rụng do yếu thận:

Cốt toái bổ 100g thái nhỏ, sao đen, tán thành bột, thường xuyên chải bôi vào răng, ngậm thật lâu rồi mới nhổ, có thể nuốt cũng được, răng sẽ bền không rụng, không chảy máu.

Bảo quản: Cốt toái bổ tươi thì vùi vào đất cát hoặc để chỗ ẩm ướt. Cốt toái bổ khô thì để nơi khô ráo, thoáng gió.